Obeležavajući Dan Narodnog muzeja u Beogradu, 177. godišnjicu osnivanja najstarije muzejske ustanove u Srbiji, 10. maja 2021. godine, otvara se izložbe Pod zlatnim i plavim nebom. Ikone grčkih majstora od 15. do 19. veka u Narodnom muzeju. Kroz postavku je predstavljen stručni i naučni rad kustosa Odeljenja za srednji vek i rad na konzervaciji i restauraciji, kao i dometi u prezentaciji kulturnih dobara. U okviru izbora autorke izložbe, muzejskog savetnika Branke Ivanić u postavku je uvršteno 147 ikona. U odnosu na srpske i ruske ikone u Zbirci poslevizantijske umetnosti Novog veka Narodnog muzeja, ikone grčkih slikara su ne samo najmnogobrojnije, već se među njima prepoznaje najviše ostvarenja od velike umetničke vrednosti.
Reč je o ikonama autora sa teritorija tradicionalnih grčkih zemalja, kao i sa šireg područja u okviru Osmanskog carstva i susednih zemalja u kojem su uticaji grčke kulture ostali prepoznatljivi.
Posetioci će imati priliku da upoznaju dela specifičnog italo-kritskog ikonopisnog stila, aktuelnog između 15. i 18. veka u području istočnog Mediterana i Jadrana, a nastalog u susretu pravoslavnog i katoličkog uticaja. Izložene ikone mogu poticati iz radionica ili sa predložaka poznatih kritskih slikara kao što su Andrija Rico, Nikola Zafuris, ili Jeremija Paladas. Druga grupa grčkih ikona u zbirci Muzeja nastala je van neposrednog uticaja italo-kritskog slikarstva, u kontinentalnim oblastima Balkana, tada pod vlašću Turaka. Na njima se prepoznaju dodiri sa delima dugotrajne i značajne Kosturske škole čija ostvarenja predstavljaju nezanemarljivi udeo ukupno sačuvane slikarske baštine Balkana turskog doba. Posebnu skupinu čine ikone iz Svete Zemlje.
Ikona je bila nezaobilazni predmet svakodnevnice pravoslavnog sveta. Neotuđivi deo ikone je signatura, ime svetitelja ili kompozicije. Svoje misli i poruke, sveta ličnost direktno i u realnom vremenu saopštava posmatraču tekstom, najčešće ispisanom na razvijenom svitku u ruci. Odnoseći sa na isti pojam, tekst i slika zajedno čine ikonu živom u duhu onoga koji je posmatra, u trenutku dok je posmatra. U vizantijskoj teologiji poštovanje ikona omogućavalo je pobožnima direktnu vezu sa božanskim, učeći da se čast koja se ukazuje slici prenosi na njen prototip.
Najveći priliv grčkih ikona u Narodni muzej odigrao se u decenijama između 1955. i 1975. kada je Beograd bio ključna tačka migracija stanivništva sa jugoistoka i iz zapadnih krajeva SFRJ. Zahvaljujući ovim višegodišnjim otkupima bilo je moguće oformiti celinu koja oslikava umetnička zbivanja u prošlosti kada je reč o poštovanju i rasprostranjenosti grčkih ikona kod Srba, istrajnih baštinika vizantijske kulture.
