Novosadska izdavačka kuća Akademska knjiga je upravo objavila dve knjige vrhunskih intelektualaca Dejana Jovića Uvod u Jugoslaviju i Tibora Varadija Tragom rezervne istorije. Uvod u Jugoslaviju Dejana Jovića svojevrsni je reset dosadašnjih interpretacija, nadajmo se i reset percepcija jednog važnog poglavlja povesti (post)jugoslovenskih naroda. Ova knjiga, pisana pre svega za nove generacije, rođene nakon raspada Jugoslavije, objašnjava šta je bila i šta je htela biti Jugoslavija – u čemu je uspela a u čemu nije. Ona nudi uverljiv odgovor i na pitanje – zašto se dogodio njen raspad, odnosno nestanak. Time otvara prostor za nova istraživanja, temeljena na arhivskom gradivu kao i na čvrstoj i uverljivoj metodologiji naučnog istraživanja.
Malo koji događaj u povesti je doživeo tako raznolika, protivrečna i suprotstavljena tumačenja kao raspad Jugoslavije. Potpuno odsustvo konsenzusa, naučnog, publicističkog, žurnalističkog i kolokvijalnog, svakodnevnog, jednako prevladava i kada je reč o samoj jugoslovenskoj državi u odnosu na koje se grade novi nacionalni identiteti država naslednica. Knjiga Dejana Jovića Uvod u Jugoslaviju u tu polemiku, u tu kakofoniju narativa, u tu nepotrebnu strast, u taj (zapravo) politički sukob unosi smirenost Argumenta.
Dejan Jović (1968, Samobor), profesor je na Fakultetu političkih znanosti u Zagrebu i gostujući profesor Fakulteta političkih nauka u Beogradu. Diplomirao je u Zagrebu, magistrirao u Ljubljani i Manchesteru, a doktorirao u Londonu na London School of Economics and Political Science 1999. Autor je knjiga Jugoslavija: država koja je odumrla (2003, 2009), Rat i mit: politika identiteta u suvremenoj Hrvatskoj (2017, 2018). Predsednik je Saveta Srpskog nacionalnog veća u Republici Hrvatskoj i predsednik Upravnog odbora Foruma za vanjsku politiku. Bio je glavni analitičar u Uredu predsjednika Republike od 2010. do 2014.
Tragom rezervne istorije je peta knjiga Tibora Varadija čije je poreklo u arhivi porodične advokatske kancelarije, tamo gde više od jednog veka pulsira vreme prošlo, gde su konzervisane čitave epohe, gde su sačuvane činjenice bez kojih ne bismo razumeli kontekst dešavanja svakodnevica običnih ljudi u senci velikih istorijskih događaja.
Ali, za razliku od prethodnih knjiga u kojima je vrsni jurista Varadi dopustio piscu u sebi da tek malo odluta u promišljanju sudbina ljudi koji nastanjuju arhivu porodične kancelarije, da domisli ono što nedostaje u sudskim spisima, Tragom rezervne istorije je književno delo par excellence. Pisac Varadi je taj koji određuje intonaciju, ali i čitavu dramaturgiju ovog romana bez premca u savremenoj srpskoj književnosti. Pravnik Varadi je samo tragač u službi stvaranja jedne prustovske sage oživljavanja prošlosti.
Tragom rezervne istorije se okončava moćnim defileom istorijskih ličnosti koje su određivale sudbine miliona ljudi u dvadesetom veku, ali i onih anonimnih likova koji postoje samo u sudskim arhivama i porodičnim storijama. Tibor Varadi je ovim romanom uspeo da stvori dupli kolosek kojim paralelno teku literatura, i život sam.
Dragan Velikić
Tibor Varadi (Várady Tibor), poznati je pravnik. Studije prava završio je u Beogradu, a potom je na Harvardu stekao zvanje doktora pravnih nauka. Predavao je na mnogim poznatim univerzitetima u svetu, bio je učesnik u značajnim sporovima pred Međunarodnim sudom pravde i međunarodnim arbitražama. Karijeru je započeo kao advokatski pripravnik u porodičnoj advokatskoj kancelariji u Bečkereku (Zrenjaninu). Arhiva te kancelarije je temelj ove prozne knjige. Prve radove iz oblasti lepe književnosti objavio je u novosadskom časopisu Új Symposion. Od pokretanja časopisa, 1965. bio je njegov urednik, od 1969. do 1971. godine odgovorni urednik. Do sada je objavio ukupno sedamnaest proznih knjiga na mađarskom, srpskom, engleskom i nemačkom jeziku. Objavljena prozna dela na srpskom jeziku: Mit i moda (eseji), 1978. (nagrada „Stražilovo“); Spisi i ljudi. Priče iz advokatske arhive, 2015; Put u juče. Priče iz advokatske arhive, 2017; Dogodilo se u Ečki. Dokumentarni roman, 2019; Tajna mišjesive sobe, 2020; Protivnarodni osmeh, 2021; Tragom rezervne istorije, 2024.
