Kulturni centar REX - subota 31. januar 2015 od 14:00 - 18:00 - Prijavljivanje za učešće: Ova adresa el. pošte je zaštićena od spambotova. Omogućite JavaScript da biste je videli. Seminar se bavi današnjim razumevanjem poznatih i većinom kontroverznih prikaza i diskusija ove teme ("jevrejskog pitanja") u evropskoj književnosti i publicistici.
Kroz tekstove kanonskih autora (Šekspir, Marks, Dostojevski, Vagner), koji su se na različite načine i u različitim kontekstima bavili pitanjem društvenog, ekonomskog, političkog i kulturnog položaja evropskih Jevreja, naziru se nekadašnji ali delom i današnji intelektulni, teorijski i politički usponi i padovi u adresiranju ove tematike.
Tekstovi variraju od preciznih analiza uslova za političku i ljudsku emancipaciju do svesne ili nesvesne, kritičke ili nekritičke produkcije ili reprodukcije klasičnih stereotipa o jevrejskoj populaciji tog vremena. Tekstovi koje ćemo razmatrati su uglavnom nastali u periodu uoči razvoja antisemitskih teorija i propagande u užem smislu, koje su, osim toga što se se kao antisemitske i predstavljale javnosti, pored niza drugih postojećih i novoizgrađenih stereotipa po pravilu sadržavale i elemente rasizma. Poznato je međutim da se kao antisemitski, često sa dobrim razlogom, označavaju i stavovi koji su slični, istovetni ili se u mnogo čemu poklapaju sa kasnije nastalim postulatima antisemitske publicistike i retorike.
Tekstovima i autorima koje ćemo diskutovati na seminaru, sa različitim pristupima i obrazloženjima, pripisivan je antisemitizam a o prirodi i suštini njihovih teza do danas traju manje ili više argumentovane akademske i druge rasprave.
Na seminaru ćemo imati prilike da se upoznamo sa ovim tekstovima i prodisukutjemo njihov sadržaj i smisao a na osnovu pogleda koje će na ova pitanja u svojim izlaganjima izneti mlađi istraživači i istraživačice. Evo izvoda iz njihovih apstrakata:
Nađa Bobičić - Šajlokovo pitanje
Šekspirov komad Mletački trgovac predmet je kritika kao antisemitski tekst, gdje se centralna polemika vodi oko lika Šajloka te njegove ambivalentne uloge u drami. S jedne strane, ovaj lik je prikazan kao stereotipni Jevrejin, trgovac i škrtica, ali mu, s druge strane, Šekspir daje i odbranu u vidu monologa u kojem se Šajlok, između ostalog, pita da li je Jevrejin čovek, zar Jevrejin nema oči, zar nema emocije i zar nema srca. Kako danas čitati ovaj kanonski tekst i kako tumačiti njegov značaj? Diskutovaćemo o tome kako, umjesto što se u popularnoj kulturi Mletački trgovac čita kao primjer antisemitizma, on može da se tumači i kao jedan od prvih umjetničkih tekstova u Evropi u kome je pokrenuto i dekonstruisano pitanje antijudaizma u ovom istorijskom periodu...
Ilija Malović - Marksov prilog Jevrejskom pitanju: antisemitski pamflet ili kritika liberalizma
Tekst Karla Marksa O jevrejskom pitanju ni posle sto sedamdeset dve godine ne prestaje da provocira oprečne komentare i tumačenja. Jedan od, kada je terminologija u pitanju, najoštrijih tektova nemačkog filozofa, ekonomiste i sociologa, od početka je bio korišćen u napadima na njegovo tumačenje kapitalističkih odnosa i pretpostavki za njihovo prevazilaženje... ... u vreme kada je tekst pisan, a to je 1843. godina, antisemitizam u onom rasističkom i eliminišućem smislu još nije ni postojao, takođe, ovaj tekst se ne sme čitati bez razumevanja konteksta i vremena u kome je napisan, bez razumevanja položaja Jevreja u tadašnjim nemačkim državama kao i bez razumevanja raznih značenja koje su termini Jevrej i jevrejstvo imali u tom trenutku...
Vladimir Gvozden - Dostojevski i "jevrejsko pitanje"
Dug je spisak pisaca koji su izražavali negativne stavove o Jevrejima ili jevrejstvu - od Šekspira do T. S. Eliota, od Puškina do Pasternaka. Antijevrejski diskurs u ruskoj književnosti devetnaestog veka bio je veoma prisutan: taj stereotip se nalazi kod Puškina, Ljermontova, Gogolja, Turgenjeva, Njekrasova, Saltikov-Ščedrina, Ljeskova, Čehova. Fjodor Mihailovič Dostojevski (1821-1881) je deo pomenute tradicije političke, književne i kulturne stereotipije. U ovom izlaganju biće reči o Dnevniku pisca. Reč je o polemici Dostojevskog i Arkadija Kovnera, njegovog književnog poštovaoca i Jevrejina sa izuzetno zanimljivom biografijom. Potonji je piscu postavio ključno pitanje: "Ja bih želeo da znam zbog čega se vi bunite protiv Žida', a ne protiv eksploatatora uopšte (...)"
Ksenija Stevanović - Antisemitizam u muzici: Slučaj Vagnererovog teksta o "Das Judenthum in der Musik"
O Vagnerovom članku iz 1851. godine još uvek traju debate i rasprave. Dovoljno je reći da se nije našao među njegovim sabranim pisanim delima objavljenim 1983. godine povogom stogodišnjice od kompozitorove smrti. Takođe, u Izraelu još uvek nema zvaničnog izvođenja Vagnerovih muzičkih dela i pored nastojanja, pre svih, Daniela Barenboima da se ova situacija promeni. U recentnoj teorijskoj misli - i to ne samo ili se može reći upravo ne u onoj muzikološkoj - koja pripada filozofiji i sociologiji, dolazi do sve većeg broja studija koja Vagnera kontekstualizuju, pa čak i brane u odnosu na ovaj za nas danas neprihvatljiv tekst. Među takve knjige spada i esej "Vagner" francuskog filozofa Alena Badjua ili nekolicina tekstova Slavoja Žižeka, koji smatra da je "pravi čin vernosti Adornovoj zaostavštini dalje razvijanje njegovog nedovršnog dela rehabilitacije Vagnera"...
