Projekat Tehnologija narodu! (studija slučaja: film i video u Vojvodini) koncipiran je kao izložba, bioskop, niz predavanja, prezentacija i razgovora kojima se omogućava uvid u specifične uslova proizvodnje u mediju filma, videa i televizije – objedinjeno (donekle anahronim) pojmom pokretne slike (i zvuka) – na primerima odabranih paradigmatičnih filmskih i video produkcija, tehnike i arhivske dokumentacije iz različitih istorijskih konteksta današnjeg regiona Vojvodine XX i XXI veka.
Autori: Apsolutno, Ernest Bošnjak, Mira Brtka, Karpo Aćimović Godina, Artur Hofman (Hoffmann), Naško Križnar, Katalin Ladik, Petar Latinović, Franjo Ledić, Aleksandar Lifka, Nikola Majdak, Jan Makan, Rodoljub Malenčić, Marin Malešević, Prvoslav Marić, Slavko Matković, Čoči Michieli, Borivoj Mirosavljević, Miloš Nikolić, Kosta Novaković, Novosadska komuna 1970-ih, Bogdanka Poznanović, Miloš Pušić, Ivan Rakidžić, Radiša Stanišić, Borislav Šajtinac, Predrag Šiđanin, Svetislav Štetin, Sabolč Tolnai (Tolnai Szabolcs), Milivoje Unuković, Lazar Velicki, Karolj Viček (Vicsek Károly), Nataša Vujkov, Želimir Žilnik, Dragan Živančević, Stevan Živkov.
Produkcijske kuće, filmovi i video radovi sa festivalskih selekcija: Akademija umetnosti Novi Sad, Društvo Fruška gora, Filmski front, Filmske novosti, Jugoslovenski festival jeftinog filma, Kino klub Novi Sad, Martovska osmica, Medusa Filmnapok dani filma, Neoplanta film, Pan film, Televizija Novi Sad (RTV), Videomedeja
Izložba će premijerno prikazati dva filma:
Skijanje ne Fruškoj gori
[digitalizovano sa 16mm, 13', Kino-sekcija Društva Fruška gora, 1934–5. Snimili: dr. Žarko Kapamadžija i Karl Schaffer].
Reč je o jednom od prvih filmskih snimaka u boji snimljenih u Vojvodini koji je skoro pronađen i identifikovan u arhivi Panfilma (uz ljubaznost direktora Filmskog arhiva KC Pančevo Radiše Stanišića) i digitalizovan u Jugoslovenskoj Kinoteci.
Panfilm: pogledi sećanja
[dokumentarni film, 58’, 2013. Scenario, režija, kamera i montaža: Radiša Stanišić. Grafički dizajn: Pavle Halupa].
Film govori o periodu kada su pančevački amateri započinjali da se bave filmom 60-tih godina prošlog veka i prikazuje, do sada nepoznate javnosti, arhivske materijale i filmske dokumente. U filmu govore: Ivan Rakidžic, reditelj, Miloš Nikolić, dramaturg, animator Stevica Živkov, Želimir Žilnik, reditelj, Milan Jelić, reditelj i drugi.
Učesnici u govornom programu tokom trajanja izložbe – predavanja, prezentacije i diskusije (Kino-sala): Karpo Ačimović Godina, Mirko Grlica, Artur Hofman (Hoffmann), Petar Latinović, Filip Markovinović, Stipan Milodanović, Borivoj Mirosavljević, Zoran Pantelić, Miloš Pušić, Mika Putnik, Aleksandra Sekulić, Ivana Sremčević Matijević, Radiša Stanišić, Predrag Šiđanin, Atila Širbik (Sirbik Attila), Sabolč Tolnai (Tolnai Szabolcs), Karolj Viček (Vicsek Károly), Stevan Vuković, Želimir Žilnik, Dragan Živančević
TEHNOLOGIJA NARODU!
(studija slučaja: film i video u Vojvodini)
Genealogija „pokretnih slika“ ujedno je i istorija procesâ demokratizacije medija i popularizacije (novih) tehnologija, koji su u uslovima digitalne reproduktivnosti i šire dostupnosti znanju, alatima i tehnikama za proizvodnju, distribuciju i prikazivanje/konzumiranje „pokretnih slika“ omogućili i današnje omasovljenje „kreativnog stava“ i proizvodnje u ovoj oblasti. Ti procesi su značajno transformisali institucionalne, pre svega muzeološke, uloge i prakse kolekcioniranja i prezentacije značajnih radova. U specifičnim i međusobno različitim društveno-političkim kontekstima, od prvih entuzijasta – pionira filma s početka 20. veka do danas, trend tehnoloških inovacija, kao i uslovi i nivo organizovanosti rada, ekonomija procesâ produkcije, tj. celokupni modalitet proizvodnje određene epohe, kao i ideologija, uticali su na „pokretne slike“ (film, kasnije televizija, video, internet) od krajnje elitističkog do masovnog/popularnog okvira.
U socijalističkoj Jugoslaviji (FNRJ/SFRJ) kinematografija je nacionalizovana i usmerena ka intenzivnom radu na razvoju infrastrukture filmske industrije u okviru republika – članica federacije. Tokom pedesetih godina, i kasnije, zvanične politike su favorizovale filmski izraz, što je uslovilo i diferenciranje profesionalizma i tzv. amaterizma u filmu. U tim procesima, tzv. amaterizam je marginalizovan u sferu kino-klubova i time se relativno liberalizovao prostor za akciju i umetničke eksperimente u oblasti filma. Mreža kino-klubova u svakom većem gradu tadašnje države imala je didaktičku i emancipatorsku svrhu koja se ukratko može skicirati socijalističkom parolom „Tehnika narodu“, zasnovanoj na egalitarističkoj utopiji približavanja tehničke kulture radnom narodu.
Do kraja šezdesetih godina XX veka jugoslovenska filmska industrija produkcijama igranih filmova dostiže kvantitativni uspon i značajniji internacionalni vizibilitet istovremeno sa liberalizacijom filmskog sadržaja i izraza. Liberalizacija je podrazumevala zahtev filmskih autora za eksperimentisanjem u filmskoj formi i jeziku, kao i osetljivost za savremene društvene teme i agilnu društvenu kritiku.
Primena modela socijalističkog samoupravljanja u kulturi može se analizirati i u organizaciji udruženog rada određenih filmskih preduzeća i modernizaciji uslova proizvodnje, koji se, između ostalog, vezuju za relativno otvaranje tadašnjih kulturnih politika ka tržišnom modelu poslovanja (npr. Neoplanta film u Novom Sadu). Pomenuti aranžmani su iznedrili i neke od antologijskih filmskih ostvarenja, tada stigmatizovanih etiketom tzv. „crnog talasa“, pozicioniranih na kontradikciji internacionalnog uspeha i državnog aparata koji je, „bez zabrane“, zabranjivao javna prikazivanja (npr. film Rani radovi Ž. Žilnika ili WR: Misterije organizma D. Makavejeva).
Takođe, autonomni i marginalni prostori produkcije znanja i rada na filmu i videu, otkrivani u nišama oficijelnog sistema, kao što su nezavisne, niskobudžetne ili bezbudžetne produkcije, neoavangardni eksperimenti ili savremene uradi-to-sam prakse, često su usmeravali dalje procese u polju inovacija. Upravo ta situacija nam otvara mogućnost da relativizujemo tradicionalne distinkcije između profesionalizma i amaterizma i pokušamo da lociramo mesta, aktere, produkcije, događaje koji su doprineli novom promišljanju tehnologije i medija i njihovoj društvenoj ulozi u okviru određenog geopolitičkog konteksta Vojvodine.
Na paradigmatičnim primerima filmskih i video produkcija, kao i dokumentarnog materijala, pokušaćemo da analiziramo pomenute opšte i specifične obrasce sistema u mreži tehnoloških skokova, društvenih ideja i političkih moći, kao i da otvorimo širu diskusiju o efektima digitalizacije na (van)institucionalne prakse (re)konstruisanja istorije (umetnosti).
